“Denizde keyifli vakit geçirirken tadımızı ne kaçırabilir ki?” diye düşünebiliriz. Yengeçler, yengeçlere dikkat edin. Isırıyorlar ve canınız yanabilir yazmak isterdik ama maalesef durum bundan daha zehirli. Dünyada ve kıyılarımızda gitgide artan nüfusları ile zehirli balıklar bu yazımızın konusu. Bu balıklardan bazılarının yoğun zehri ağrı ve sancılara yol açarken kimisi de inanılması güç olsa da ölümlere yol açabiliyor. Dünya üzerinde 225 balığın aktif zehirli balık olduğu tahmin ediliyor. Aktif zehirliye gelecek olursak, öldüğünde bile zehirli olan balıklardan aktif zehirli diye bahsediliyor. Ülkemizde yaşayan 434 tür tuzlu su balığı var. Kaç tanesinin zehirli olduğunu duyduğunuzda biraz şaşırabilirsiniz: 66. Bu 66 balık aktif zehirli balıklar kategorisinde. Yani hayatımızın bir parçası denizlerimiz ve misafirleri hakkında ne kadar çok bilirsek o kadar iyi.
İçindekiler
Alo Uzem Ulusal Zehir Danışma Merkezi
Balıklara geçmeden önce şu numarayı aklınızda tutmanızı istiyoruz; 114. Zehirliği bi balığa denk geldiğinizde ya da zehirli olduğundan şüphelendiğinizde ve olası yaralanmalarda bilgi almak için arayabileceğiniz numara 114, Uzem Ulusal Zehir Danışma Merkezi.
Şimdi kıyılarımızda ve dünyamızda rast gelebileceğimiz zehirli balıklara bir göz atalım ki deniz keyfiniz bölünmesin. Zehirli balıklar neler, nasıl zehirleyebilir, olası bir durumda neler yapılabilir? Hadi öğrenelim ve bu yaz denize bilgilerimiz ışığında dalalım 🙂
İğneli (Kuyruklu) Vatoz
Listemizin en başında tabi ki iğneli vatoz yer alıyor. Ülkemizin kıyılarında rast geldiğimiz iğneli vatoz, genelde kumlu ve sığ sularda yaşıyor. Yassı yapısı ve kuyruğundan tanıdığımız vatozların uzunluğu 5 metreye, ağırlığı ise 600 kiloya ulaşabiliyor. Kuyruğunun ucunda bulunan oldukça keskin ve zehirli iğnesi ise 35 cm uzunluğa ulaşabiliyor. Tehlikeli olabilecek yanı da bu iğneli kuyrukta yatıyor. Her canlı gibi temasa geçmediğiniz takdirde herhangi bir tehlike arz etmiyorlar. Ancak tehdit altında hissettiklerinde kuyruğunu kullanmaktan da kaçınmıyorlar. Bir vatoza tehdit yaratmak için ona temas etmeye çalışmaya gerek yok. Çünkü farkında olmadan daha kötüsünü yapabiliyoruz.
Deniz dibinde yaşayan canlılardan beslendiği için kuma yakın dolaşan bir vatozu fark edemeyebilir haliyle üzerine basabilirsiniz. Dikkat: Tehdit altında bir vatoz tehditin kendisidir! İğnesini kullandığı takdirde şiddetli bir sancıya neden oluyor. Ancak bazı komplikasyonlar sonucu (iğnenin damara batması gibi) ölüme yol açabiliyorlar. Eğer yara derin değilse ve kanama yoksa dikenin içeride kalmış olma ihtimaline karşı yaralı bölgeyi sıcak suya batırmalısınız. Bu sıcak suyun sebebi ise deniz canlıların soğuk suda yaşayabiliyor olmasından kaynaklanıyor. Sıcak suyu ile müdahalede canlı, gücünü ve size tutunma direncini yitiriyor. Eğer iğnesi kırılıp içeride kaldıysa ki bu yüksek bir ihtimal iğne mümkünse çıkarılmalı, çıkarılamıyorsa veya kanama varsa en yakın sağlık kuruluşuna gitmelisiniz. Aksi takdirde istenmeyen sonuçlar ortaya çıkabiliyor. Berrak suları tercih edin ve bastığınız yerleri kontrol edin. En iyi vatoz üzerine basmadığımızdır 🙂
Trakonya Balığı
Denizlerimizde en az vatoz kadar sıkça denk geldiğimiz bu balık aktif zehirli balıklar arasında yer alıyor. Zehri diğer zehirli balıklara göre oldukça kuvvetli. Zira temas halinde kalp krizi geçirmenize sebep olabilecek kadar toksin salgılıyor. Kalp krizi herkeste meydana gelmese de ihtimaller dahilinde olduğundan hem yüzerken hem de balık tutarken oldukça dikkat etmek gerekiyor. İhtimaller dahilinde olan bir diğer tehlike ise; zehir sinire etki ettiğinden sakat bırakabiliyor olması. Denizden çıktıktan, hatta öldükten sonra dahi zehirliliği devam ediyor. Kafası ve solungaçlarının çevresinde dikenler var ve asıl zehir bu dikenlerden geliyor. Vücut rengi gri-kırmızı, sert tarafları kahverengi, sarı, karın tarafları ise gümüş beyaz. Kumlu ve çamurlu alanlarda kendilerini zemine gömerek yaşayan bu balıkları görmek pek de kolay değil. Boyları 16-18 cm civarında olan bu balıkların en uzunu bilin bakalım nerede bulundu? 53 cm ile Dünya’da yakalanan en büyük Trakonya balığı Türkiye’de yaşıyordu. Bu yüzden kıyılarımıza dikkat etmekte fayda var.
İlk müdahale önemli:
Temas ettiğiniz takdirde yaralı bölgeye ilk müdahaleyi o an bulabiliyorsanız amonyak ile yapmalısınız ve muhakkak en yakın sağlık kuruluşuna gitmelisiniz. “Biraz yüzecektik, artık denize adım atamayacağız” diye düşünüyorsanız endişe etmeyin, önlem alın. Örneğin bir trakonya balığının üzerine doğru farkında olmadan adım atıyorsunuz diyelim. Balık fark ederse zaten kaçacaktır. Biraz dikkat ve ayağınızı koruyan bir deniz ayakkabısı ile deniz keyfinize kaldığı yerden devam edebilirsiniz 🙂
Varsam Balığı
Trakonya balığı ile aynı familyadan olan Varsam balığı haliyle Trakonya balığı ile benzer etkileri göstermektedir. Sığ sularda kumların arasında dolaşan bu balık görünüş olarak da Trakonya balığına benziyor. Birini bilmek ikisine de dikkat etmek için yeterli 🙂
Folya Balığı
Denizlerimizde nadir görülen bu balığın yaşam şekli ve zehirli iğnesi vatoz balığıyla aynıdır. İğneli vatoz için yukarıda yer alan bilgiler bu balığımız içinde geçerli olabiliyor ve olası bir yaralanma durumunda en yakın sağlık kuruluşuna gitmelisiniz.
İskorpit
Halk arasında arasında Çarpan balığı olarak bilinen iskorpiti aslında bir çoğumuz duymuşuzdur. Uzun iğneleri ve turuncu rengiyle bu zehirli balık kitaplarda, televizyonlarda veya balık hallerinde karşımıza sürekli çıkıyor. Trakonya balığının ürkütücü etkilerinden sonra iskorpit gözümüze daha az zararlı gelebilir. İskorpitin zehri dikenlerinde ve görüşündeki etkisi; kızarıklık ve şişlik. Olası bir denk gelişte veya yaralanma sonucunda müdahale amonyak ile yapmalısınız. Balığın dikenlerinin temas ettiği bölgede duruma göre değişmekle birlikte bir kaç gün ağrı, sızlama, kızarıklık ve şişlik olabilir. Eğer belirtilen sorunlar kendiliğinden geçmez ise en yakın sağlık kuruluşuna başvurulması gerekiyor.
Kırklareli Kıyıköy Gezisi: Trakya’nın Şirin Balıkçı Kasabası yazımız için tıklayın.
Balon Balığı
İsminden de anlaşılacağı üzere tehlike anında balon gibi şişmesiyle ünlenen bu balığımız sahil kesiminde yaşayan bir çok insanın aşina olduğu bir balık türü. İnsan sağlığına verdiği zararlara geçmeden önce “balon balıkları nasıl balıkçılarında başının belası oluyor?” ondan bahsedelim. Denize atılan olta ve tuzakları dişleriyle parçalayan bu balığımız diğer balıklara ve balıkçıların başına büyük sorunlar açıyor. Öyle ki dişleri ile metal bir içecek kutusunu parçalayabilen bu sevimli balığımız insan sağlığına da çok zarar veriyor, yersek 🙂 Denizdeyken bir zararı yok ancak yanlış tüketildiğinde siyanürden 50 kat daha etkili zehri ile ölümlere yol açıyor. Çok iyi temizlenmiş haliyle tüketilebilir ancak biz sizlere bu balıktan uzak durmanızı şiddetle tavsiye ediyoruz. Zira dikkat edilmezse iş işten çoktan geçmiş olabilir.
Rina Balığı
Akdeniz ve Karadeniz’de yaşayan zehirli balıklar arasındaki rina, nadir de olsa kıyılarımızda bize kendini gösterebiliyor. Köpekbalığı ailesinden olup, şekil olarak vatoza benzer. Kuyruğu yaralayıcı, dikenleri ise zehirli. Çeşitli balıklar ve omurgasızlar ile beslenen Rina balığı, sahillerin 60-200 metre ilerisinde derin, kumlu, çamurlu bölgelerinde hareketsiz bekleme yöntemi ile avlanıyorlar. Yazlar Rina balığı ile buluşma zamanımız desek yeridir. Kışları derinlerde geçirip yaz mevsiminde kıyılara, tatlı sulara ve lagünlere yaklaşırlar.
Bu balığımızın boyu 150 santimetreye ulaşabiliyor. Yani etrafınıza dikkatlice bakarsanız görebilirsiniz. Tabi kumda avını beklemiyorsa 🙂 Vatozda olduğu gibi üzerine basma ihtimaliniz var. Berrak suları tercih etmeye çalışın ya da deniz gözlüğü ile adım atacağınız yerlere önce dikkatlice bakın. Böylece denk gelseniz bile onu görüp hem kendiniz uzaklaşabilir hem de çevrenizdekileri uyarabilirsiniz. Tehdit altında hissetmediğinde kendi halinde bir balık olduğunu unutmamak gerek. Yine de olası bir temas halinde diken için sıcak su ile müdahale yapmalı ve en yakın sağlık kuruluşuna gitmelisiniz.
Pusula Denizanası
Marmara Denizi’nde yaygınlaşması ile haberlere konu olan Pusula Denizanası’nın zehirli olduğunu duymuş muydunuz? Koyu kahverengi-kırmızıya yakın rengi ile kıyı sahillerinde yaşayan ve nüfusu gitgide artan Pusula Denizanası’nı neredeyse kumlara çıkacak kadar yakınınızda görebilirsiniz. Özellikle deniz kenarında oynayan çocuklarınızın görüp dokunma ihtimaline karşı çok dikkatli olmalısınız. Ayrıca alerjisi olan insanların bu konuda daha da dikkatli olması gerekiyor. Temas ettiğiniz takdirde kollarında bulunan ve kendini savunmak için salgıladığı zehir deride lezyonlara, kızarıklık, kaşıntı ve yanmaya sebep olabiliyor. Olası temas halinde ilk müdahale amonyak, sirke ve tuzlu su ile yapılmalı ve en yakın sağlık kuruluşuna gidilmelidir.
Anlattıklarımız sizi denizden uzaklaştırmasın. Denizler hepimize yeter. Bunlar ihtimaller ve önlem almakta fayda var. Deniz keyfiniz bölünmesin, dikkatli olun yeter 🙂
Kiralık Araç mı Arıyorsunuz?
Birçok farklı marka ve modeli bulabileceğiniz, Türkiye’nin 1 numaralı araç kiralama platformu Yolcu360 ile dünyanın 110 ülkesinde, 1 dakikadan kısa sürede aracınızı kiralayabilirsiniz. Ödüllü Misafir Merkezimize (0850 360 5 360) 7/24 ulaşabilirsiniz.
Yorum ekle