Veganlık, hepimizin son yıllarda giderek daha sık duymaya başladığı bir kavram. Aslına bakacak olursanız veganlık hiç de yeni bir kavram değil. Fakat günümüz koşullarında, internetin hayatımıza getirdiği olanaklarla birlikte bazı konular popüler oluyor ve gündeme geliyor.
Veganlık da bunlardan biri. Hakkında birçok tartışmanın döndüğü, çok konuşulan, oldukça popüler olan bu konuyu sizler için araştırdık. Veganlığın tarihçesi nasıldır? Vegan nedir, kime denir? Vejetaryenlikle arasında ne gibi farklar vardır? İşte tüm bu soruları, yazımızın devamında sizin için yanıtlamaya çalıştık. Vegan ne demekmiş gelin birlikte inceleyelim.
Vegan Kavramının Tarihçesi
Bir kavram olarak “veganlık” 1940’lı yıllardan sonra kullanılmaya başlasa da vegan yaşam tarzı daha eskiye dayanıyor. İnsanların hayvansal ürün ve gıdalardan uzak bir yaşam sürmesi, Vegan Society’ye göre 2000 yıl kadar geçmişe götürülebilir. Eski Hint ve Akdeniz toplumlarında bu yaşam tarzını benimsemiş bireyler oldukça fazla. Yunan filozof ve aynı zamanda matematikçi Pisagor MÖ. 500’lü yıllarda yaşamış olmasına rağmen hayvansal ürünlerden uzak bir hayat sürüyor. Yine Buda da takipçileri ile birlikte hayvansal ürünlerden uzak bir yaşam sürme üzerine tartışmalar yürütüyordu. Kaynaklara göre bilinen en eski veganlardan biri ise Arap şair El-Maarri.
Vegan Ne Demek? Kimlere Vegan Denir?
Hiçbir hayvansal gıda ve ürünü tüketmeyen kişilere vegan deniyor. Peynir, yoğurt, yumurta, mayonez hatta peynir altı suyunu bile tüketmezler. Çünkü bu gıdalar hayvanlardan sağlanıyor. Ayrıca yalnızca gıdalara mahsus bir hassasiyet yok. Kendini vegan olarak tanımlayan kişiler, bir hayvandan elde edilmiş kürk, deri giysiler, yün, inci, fildişi gibi ürünleri de kullanmıyor. Vegan olmak bir beslenme tercihi olduğu kadar hayat tarzı da aynı zamanda. İnsanlar dini sebepler ya da hayvanlara zarar verilmesine yönelik tepki niteliğinde etik ilkeler dolayısıyla bu yaşam şeklini uygulayabiliyor. Bununla birlikte çevrenin sürdürülebilirliğini sağlamak, sağlık problemleri gibi nedenlerle vegan olmayı tercih edenler de mevcut.
İstanbul’daki en iyi vegan restoranları listemize şimdi göz atın.
Vegan Beslenme
Vegan beslenme tarzında yağlar, tahıllar ve tohumlar önemli bir noktada yer alıyor. Hiçbir hayvansal ürün ile beslenilmediği için protein, bitkisel kaynaklardan takviye ediliyor. Kalsiyum, B12, D vitamini, demir, iyot, çinko gibi vitamin ya da mineraller ek gıdalarla temin ediliyor. Omega 3 yönünden zengin gıdalar oldukça önemli. Ürünlerin düzenli ve bilinçli şekilde tüketilmesi gerekiyor. Kişinin kan sayımlarına bakılması ve düzenli beslenmesi lazım. Bunlar yapıldığı takdirde vegan beslenmenin sağlık açısından herhangi bir dezavantajı bulunmuyor.
Vegan Beslenme Diyetleri
Sizin için vegan beslenme şekline uygun çok konuşulan diyetleri sıraladık:
- Tam gıda vegan diyetinde sebze, meyve, tahıl, bakliyat, kuruyemişler, tohumlar tüketiliyor. Kişinin besin ihtiyacı, bitkisel kaynaklı ürünlerden karşılanıyor.
- Çiğ beslenme diyetinde genelde sebze, meyve, tohum ve bitkisel kaynaklı gıdalar tüketiliyor. Yalnızca 48 derece sıcağın altında pişirilen gıdalar yeniyor.
- Bir diğer çiğ beslenmeyi esas alan diyet de meyve ve yeşilliklerin çok tüketilmesine önem veriyor. Bununla birlikte içerisinde yağ bulunduran avokado, fındık gibi gıdalardan kaçınmak gerekiyor.
- Bir diğer diyet de akşam 16:00’dan sonra yemek yememeye dayanıyor. Çiğ besinler ve pişirilmiş bitkisel kaynaklı gıdalar tüketiliyor.
- Çiğ gıda diyetinde çok az pişirilen genelde çiğ yenebilecek bitkisel kaynaklı gıdalar esas alınıyor.
Vejetaryen İle Veganlık Arasındaki Fark Nedir?
Vejetaryen olmak et yememeyi esas alan bir beslenme şekli. Kendini vejetaryen olarak tanımlayan bir kişinin beslenme rutininde yumurta, bal, süt gibi hayvanlardan elde edilen gıdalar bulunabiliyor. Hatta vejetaryen beslenmenin de türleri var. Bunlardan bazılarında beyaz et yemek veya balık tüketmek de söz konusu. Sizin için vejetaryenliğin türlerini aşağıda, madde madde açıkladık:
Lakto – Ovo Vejetaryenler:
Vejetaryenliğin neredeyse en yaygın türü lakto – ovo. Latince lakto – ovo süt ve yumurta kelimelerini karşılıyor. Adından da anlaşılacağı üzere vejetaryenliğin bu türünü esas alarak beslenenler, yumurta ve süt tüketiyor. Ancak deniz ürünleri, kümes hayvanları gibi diğer hayvansal gıdaları yemezler.
Lakto Vejetaryenler:
Tıpkı lakto – ovo türünü benimsemiş vejetaryenler gibi kümes hayvanları, deniz ürünleri tüketmiyorlar. Fakat onlardan farklı olarak yumurta da yemiyorlar. Bu beslenme türünü esas alan kişiler, süt ürünleri içeren gıdaları tüketiyor.
Ovo Vejetaryenler
Vejetaryen beslenmenin bu türünü tercih edenler yumurta tüketiyor. Ama süt ürünleri, kümes hayvanları, deniz canlıları içeren hiçbir gıdayı yemiyorlar.
Peskataryenler
Peskataryenlik biraz yarı vejetaryenlik gibi tanımlanabilir aslında. Çünkü bu şekilde beslenmeyi benimsemiş kişiler, deniz ürünlerini, balıkları, yumurtayı, sütü tüketiyor. Fakat kümes hayvanları ve kırmızı et yemiyorlar.
Pollovejetaryenler
Bu grup da peskataryenler gibi yarı vejetaryenlik olarak kabul edilebilir. Çünkü pollovejetaryenler de et ve balık tüketiyor. Ancak kümes hayvanlarını yemiyorlar.
Veganlığın Önemi
Veganlığın vejetaryenliğe göre daha katı kuralları var. Vejetaryenliği belki bir beslenme şekli olarak tanımlayabiliriz. Fakat veganlık hem beslenme şekli hem de yaşam tarzına sirayet ediyor. Bu anlamda çok daha kapsayıcı. Veganlar kullandıkları saklama kaplarından deterjanlara kadar hayvansal ürün içermemesine dikkat ediyor.
Vegan beslenmeyi tercih eden kişiler diğerlerine göre daha düşük vücut kitle indeksine sahip. Ayrıca obeziteye yakalanma olasılıkları da düşük. Bununla birlikte bitki bazlı beslenmenin kanser, tip 2 diyabet gibi hastalıklardan koruduğu iddia ediliyor. Sağlık konusu dışında çevre kirliliği, iklim krizi, hayvan hakları gibi konularda, veganlığın özverili bir duruş niteliğinde olduğunu söylemeden geçmeyelim.
Yorum ekle