Vites Kutusu Nedir? Vites Kutusu Bakımı Hakkında Bilmeniz Gerekenler

Araç sahibi her insan aracın uzun süre kullanılabilmesi için her parçasını özenle korur. Bu yüzden tüm parçaları için gerekli temizliği ve bakımı yapar. Aracın en önemli parçalarından biri olan vites kutusu da özen isteyen kısımlardandır. Aracın daha iyi bir sürüş ve uzun ömürlü olması için yapılacak bakımlardan birini inceleyeceğiz: Vites kutusu. Vites kutusu nedir ve vites kutusu bakımı hakkında dikkat edilmesi gereken şeyler nelerdir gelin birlikte inceleyelim.

Uygun fiyatlarla otomatik vites araba kiralama yazımızı okumak için tıklayın.

Vites Kutusu Nedir?

Vites kutusu diğer adıyla şanzıman olarak da bilinir. Şanzıman hız ve tork değiştirici bir dişli kutusudur. Şöyle ki araca aktarılan güç motorda üretilir. Motor kaynaklı bu gücün iki temel parametresi vardır. Bu parametrelerden biri devir sayısı yani hız ve diğeri ise torktur yani döndürme kuvveti. Vites kutuları ya da şanzıman farklı dişli oranlar oluşturur. Bu oranları sürüş şartlarında görürüz. Mesela motorun çıkış torkunu azaltır veya çoğaltır.  Bunu yaparken aynı zamanda benzer  oranda hızı da çoğaltır veya azaltır. 

Lafın kısası motor torkunu ve hızını değiştirerek diferansiyel kutusuna aktaran dişli kutusuna vites kutusu denir. Vites kutularına; şanzıman veya transmisyon da deniyor.

Vites Kutusu ya da Şanzıman Çeşitleri Nelerdir?

Arabanın ilk icadından beri değişerek, dönüşerek ve gelişerek bu güne gelen vites kutusunun birkaç çeşidi vardır. Bu çeşitlendirmeleri aktarırken bu tarihsel gelişimi göz ardı etmeyeceğiz. Bu yüzden vites kutularını çeşitlere ayırırken birçok açıdan değerlendireceğiz. Yani hem tarihsel gelişimine göre hem yapısına göre hem çalışma prensiplerine göre hem de kumanda şekillerine göre vites kutularını çeşitlendirmek mümkündür.

Vites Kutusu Çeşitleri

A )Manuel Vites Kutuları: Sürücünün aracı sürmek için farklı vites oranları arasından seçim yapmasını sağlayan bir vites kutusudur. Daha düşük dişli oranları daha fazla tork sunarken, daha yüksek dişli oranları daha az tork sunmasına karşın daha yüksek hız elde edilebilmektedir. 

1.  Yarı Otomatik Vites Kutuları (Çift Kavramalı):  Yarı otomatik şanzıman bilinen manuel şanzımanın modifiye edilmiş halidir. Mekatronik olarak adlandırılan bu şanzıman tipinde bir kontrol merkezi (Beyin) ve seçici gibi bi kaç modülün bir araya gelmesinden oluşur. 
2.  Tam Otomatik Vites Kutuları: Sürücünün vites koluyla vites değiştirmediği ve debriyaj pedalına basmadığı vites türüdür. Bu vites çeşidinde vites geçişleri otomatik olarak yapılır. Debriyaj pedalı bulunmaz. Vites geçişleri, sürüş şartlarına bağlı olarak şanzıman kontrol ünitesi (ecu-mekatronik-beyin) tarafından otomatik olarak gerçekleştirilir. Manuel şanzımana kıyasla büyük bir sürüş konforu sağlar.

Vites Kutusunun Görevleri Nelerdir?

Araç için gerekli olan güç motorda üretilir. Motorun krank milinde üretilmiş olan devir hızı ve tork, aktarma organlarına gönderilir. Bir aktarma organı olan şanzıman yani vites kutusu, motordan aldığı devir hızını ve torku değiştirerek tekerleklere iletir. Buna göre motordaki krank milinin hızı ve torku, vites kutusuna (vites kutusunda hız ve tork sürücü tarafından değiştirilebilir) ve şanzımandan diferansiyele burada da hız ve tork ayna, mahruti dişli oranı nedeniyle tekrar değiştirilir ve diferansiyelden sonra hareket aks millerine ve tekerleklere iletilir.

Eğer şanzıman olmasaydı, duran bir aracı harekete geçirmek mümkün olmazdı. Vites kutusu olmasaydı, kalkışta araç 4. vitesteki gibi kalkardı ve bu da aracı stop ettirirdi. Bir dizel otomobilin stop etmeden düz yolda kalkış yapması zordur. Ama kalksa bile araç çok hızlı hareket ederdi ve hızı azaltarak yavaşlamazsı mümkün olmazdı. Vites kutusu aracın kontrollü şekilde yavaşlayıp hızlanmasını sağlıyor. 

Aracın maksimum hızını da vites kutusu dişli oranları belirler. Bir aracın son hızı, o aracın vites kutusunun son kademesinin dişli oranına göre değişir. 

Vites Kutusu Bakımı Nasıl Yapılıyor?

Her vites kutusu çeşidine göre farklı bir bakım vardır. Vitesin manuel ya da otomatik olması bakımını farklılaştırır. 

Manuel Vites Kutuları Için Bakım:  Vites kutuları aracın motordan alınan hareketin torku ve dedvriyle ilişkilidir. Bu yüzden hep bir aracı işlevi görür ve sürtünme halindedir. Bu yüzden mekanik vites kutularında dişlilerin ve rulmanların yağlanması gerekir. Yağlama işi için viskoziteleri farklı özel yağlar kullanılıyor. 

Manuel vites kutularında kullanılan yağlar yüksek basınçlara maruz kalıyor. Bu yüzden zamanla tıpkı motor yağında olduğu gibi yağlama özelliğini kaybediyor. Bu nedenle mekanik şanzımanları yağı periyodik olarak kontrol etmeli ve değişimlerini yapmanız gerekiyor.

Otomatik Vites Kutuları İçin Bakım: Yağ, otomatik vites kutularında – manuel vites kutularında olduğu gibi – dişlilerin, yatakların, fren disklerinin ve fren bantlarının yağlarken kullanılıyor. Hidrolik kontrol devresi ve tork konvertör içerisindeki valf ve kavrama pistonlarının çalışması için de yağ kullanılıyor.

Tabii ki bu yağlar sürüldüğü andan itibaren olduğu gibi kalmaz. Otomatik vites kutusu bakımı yapılmadığında yağı zaman içinde bozuluyor ve özelliğini kaybediyor. Yağın niteliklerini kaybetmesi ve kaçaklar nedeniyle yağ seviyesinin düşmesi bir takım sorunlara neden olur. Aynı zamanda otomatik vites kutusu parçalarında yağlama yetersizliğine ve vites kutusunun çalışmasında düzensizliklere neden olur.

Motorun ilk günkü gibi çalışması için için vites kutusu bakımı çok önemli. Otomatik vites kutularında yağ seviyesini periyodik olarak kontrol etmeli ve belli zamanlarda da tamamen değiştirmelisiniz.

Bakımları Tam bir Kiralık Araç mı Arıyorsunuz?

Birçok farklı marka ve modeli bulabileceğiniz, Türkiye’nin 1 numaralı araç kiralama platformu Yolcu360 ile 1 dakikadan kısa sürede aracınızı kiralayabilirsiniz. Ödüllü Misafir Merkezimize (0850 360 5 360) 7/24 ulaşabilirsiniz. Ayrıca mobil uygulamamızı aşağıdaki bağlantılardan indirebilirsiniz.