Obruk Nedir? Türkiye’deki En Büyük 5 Obruk

Obruk nedir? Obruk dediğiniz zaman pek çoğumuzun aklına devasa çukurlar geliyor. Peki Türkiye’nin en büyük obrukları hangileri?

Yurt içi ve yurt dışında yüzlerce lokasyonda, binlerce marka ve modelde aracı dakikalar içerisinde kolayca kiralamak için Yolcu360’ın kiralık araç seçeneklerini inceleyebilirsiniz!

Obruk Nedir?

Yer şekilleri oluşumları arasında yer alan obruklar, büyüklüklerine göre değişiklik gösterebildiği gibi oluşum şekillerine göre de farklılık göstermektedir. Peki obruk nedir? Obruk, yer altında kireçtaşı gibi eriyebilen kayaçların zamanla boşluklar meydana getirmesi ya da bu boşlukların bulunduğu tavanlarının çökmesiyle oluşan karstik yer şekilleridir. Nitekim yer altı suyunun, karbondioksit ile birleşimi sonucu karbonik asit meydana gelmektedir. Açığa çıkan bu karbonik asit, kireç taşının yoğun olduğu toprakları zaman içerisinde çözerek yer altında mağaralar oluşmasına sebep olur. Hatta bu çözeltiler bir süre sonra mağaranın üstünde bulunan toprak çökertir. İşte bu çökme sonucu oluşan derin çukurlara ise obruk denir. Çözünebilir kayaçların bulunduğu bu tip bölgelerde yeryüzü boyut ve şekilleri çeşitlilik gösteren çok sayıda çöküntü yer almaktadır.

Obruk Nasıl Oluşur?

Obruğun ne olduğunu öğrendik. Obruk nasıl oluşur? Obrukların pek çoğu temel olarak iki şekilde oluşmaktadır. Oluşum şekillerinden biri, altta yer alan eriyebilen kayaçlar topraktan sızan sularla çözünürler. Ardından kayaç içinde bulunan doğal boşluklar genişler. Bu boşluklar üzerinde bulunan toprakla doldurulurlar. Yer altı suyu kayacı çözmeye devam ettikçe toprak ortadan kalkmaya başlar. Geride ise yamaç eğimi düşük, derinliği fazla olmayan çöküntüler bırakır. Yan yana obruklar birleştiğinde ise “çözünme vadi”si adı verilen daha büyük, düzensiz ve kapalı bir çöküntüler ağı oluşturur. Obrukların bir diğer oluşum şekli ise mağara tavanının çökmesi sonucu dik kenarlı bir krater şeklinde olmasıdır. Fakat bu oluşum şekli ile oluşan obruklar özellikle nüfusun fazla olduğu bölgelerde ciddi bir tehlike unsurudur.

Obruk Oluşumu İçin Neler Gerekli?

Aslına bakarsanız obruk oluşumu için pek çok etken sayabiliriz. Gelin obruk oluşumu için neler gerekli göz atalım.

• Her ne kadar obruk oluşumu için karstik alanların olması en temel şart gibi gözükse de yan unsurlar da obruk oluşumuna katkı sağlamaktadır. Obruğun meydana gelmesi için yeraltı su seviyeleri farklı iki havza bulunmalıdır. Bu alanları daha yüksek bir eşik birbirinden ayırmalıdır. Havzaların yeraltı suları ise bu ayrım eşiğinin altında bir akış göstermelidir. Örneğin sıralamış olduğumuz tüm bu şartlar Obruk Platosu’nda bir araya gelir. Tuz Gölü havzası ile Konya Ovası arasında “Obruk Platosu” eşik durumundadır. Burada daha yüksek olan Konya yeraltı suyu platonun altından Tuz Gölü havzasına doğru yeraltı akışı göstermektedir. Bu akışın oluşturduğu erime ise obrukların oluşumunun başlıca sebebidir. 
• Obruk oluşumu için gerekli bir başka sebep ise fay hatlarıdır. Fay hatları kırığına sızan yeraltı suları sebebi ile obruklar meydana gelmektedir. Örneğin Dikmen-Kolca Obruğu, fay hattı kırığı sebebi ile meydana gelmiştir. Tuz gölünün güneybatısında bulunan fay hattı bu obruğun oluşumunu tetiklemiştir.

Türkiye’deki En Büyük 5 Obruk

Devasa boyutlarda görmeye alışık olduğumuz obruklar ülkemizin pek çok bölgesinde yer almaktadır. Büyüklükleri ile ön plana çıkan Türkiye’deki en büyük 5 obruk listemiz:

• Cennet Obruğu

Cennet Obruğu, bir yeraltı deresinin sebep olduğu kimyasal erozyon etkisiyle tavanın çökmesi sonucu meydana gelmiş büyük bir obruktur. Ağız kısmı çapları 250 ve 110 metre ile açık ara Türkiye’de en büyük 5 obruk arasında bulunmaktadır. Burası oldukça derin bir obruktur. Sadece obruktan ibaret olmayan bu oluşumda aynı zamanda eski küçük bir kilise de yer almaktadır. Kilisenin giriş kapısı üzerinde yer alan 4 satırlık kitabede, bu kilisenin V. yüzyılda Paulus adında kişi tarafından Meryem Ana’ya ithafen yaptırılmış olduğunu anlamaktayız. Kiliseye 300. basamakta ulaşılır. Bunun yanı sıra Cennet Obruğu büyüleyici bir atmosfere de sahiptir. Kiliseden sonra gelen mağaranın bitiş noktasında mitolojik bir yeraltı deresinin sesi duyulmaktadır. 

• Cehennem Obruğu

Narlıkuyu arazisinden karstik kaynaklar aracılığı ile Akdeniz’e karışan Cehennem Obruğu uzun yıllar sonucu oluşmuştur. Obruk tabanına inen merdivenli yolun bitiminde Helenistik dönemden kalan heybetli bir Zeus Tapınağı vardır. Dor sütunlar olarak yapılan tapınağın taşlarına baktığınız zaman adeta sizleri o büyülü döneme götürüyor. Tapınak Hıristiyanlık döneminde kiliseye çevrilerek, dönemin insanları tarafından kullanılmıştır. Fakat tapınağın güney kısmının duvarı günümüze kadar kendini muhafaza edemediği için çökmüştür. Tıpkı Cennet Obruğu’nda olduğu gibi Cehennem Obruğu’nda da yeraltından geçen akarsuyun sesleri, kolaylıkla duyulabilmektedir. 

• Kızören Obruğu

Kızören Gölü olarak da bilinen Kızören Obruğu, Konya’nın 70 kilometre doğusunda yer alan Karatay ilçesinde bulunmaktadır. Karstik aşınım ve birikim şekilleri ile meydana gelen bu obruğun çapı 228 metre, derinliği ise 171 metredir. Bunun yanı sıra obruğun yaklaşık 145 metresi suyla doludur. 2005 yılında göl ve etrafındaki 127 hektarlık alan Ramsar Alanı olarak ilan edilmiştir. Ramsar Sözleşmesi’ne bağlı kalınarak uzun yıllardır bölge koruma altındadır. Fakat gölde herhangi bir canlı yaşamını rastlanmamıştır. Göl çevresinde step bitki örtüsü hakimdir. Kızören Obruğu, özellikle doğal yaşama kucak açması sebebi ile Türkiye’deki en büyük 5 obruk listemizde yerini alıyor.

• Çıralı Obruğu

Konya’nın Karapınar ilçesinin kuzeybatısında yer alan Çıralı Obruğu, yaklaşık 250 metre çapa sahiptir. Derinliği de tam tamına 125 metredir. Durum böyle olunca Türkiye’deki en büyük 5 obruk listemizde Çıralı Obruğu da yerini almaktadır. Diğer obruklar gibi, Çıralı Obruğu’nun içerisinde de göl oluşumu bulunmaktadır. Gölün çevresinde ise dik falezler üzerinde küçük mağara ve kovuklar göze çarpmaktadır. Karstik arazide, suyun kolayca eritebildiği kireçtaşları ve karbonatlar içeren düzlüklerde tabakalarının eriyerek meydana getirdiği derin çukurların yeraltı sularıyla dolmasıyla oluşan bir göldür. Çıralı Obruğu’nun içerisindeki göl çevresinde Roma Dönemi’nden eski bir yerleşim alanı da bulunmaktadır. Aynı zamanda burada Roma Dönemi’ne ait yerleşim kalıntıları ile kaya mezarları da yer almaktadır.

• Mucur Obruğu

İsmini Kırşehir’in Mucur ilçesinden alan Obruk, Türkiye’de en büyük 5 obruk listemizde bulunmaktadır. Obruklarda görmeye alışık olduğumuz göle de rastlamaktayız. Mucur Obruğu tabanında bulunan yaşlı kireçtaşının çözünmesi ile oluşmuştur. Kenarları dik olan obruğun tabanında suları hafif tuzlu bir göldür.