“Efendiler, yarın cumhuriyeti ilan edeceğiz!” sözüyle Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk büyük bir devrim başlattı. Peki, bu meşhur söz nerede ve ne zaman söylendi? Merak edenler için detayları araştırdık.
Cumhuriyetin İlanından Önce Neler Olmuştu?
Birinci Dünya Savaşı sonucunda 400 yıl boyunca Asya, Afrika ve Avrupa’da hükmetmiş Osmanlı İmparatorluğu yıkıldı. İtalya, İngiltere ve Yunanistan gibi ülkeler imparatorluğun topraklarını paylaştı. Fakat Türk milleti küllerinden yeniden doğacaktı. Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde Türk ulusu olarak Kurtuluş Savaşı ile bağımsızlığımızı yeniden kazandık.
Ulusça yeniden özgürdük! Fakat yeni bir sisteme ihtiyaç duyuyorduk. Modernleşme hedefimiz doğrultusunda yönetim şeklimizi değiştirdik. Bu noktada Atatürk’ün vizyonu dönemin en yetkin uzmanlarıyla birleşti ve 29 Ekim 1923’de cumhuriyete kavuştuk.
“Efendiler, Yarın Cumhuriyeti İlan Edeceğiz!” Ne Zaman Söylendi?
Mustafa Kemal Atatürk “Efendiler, Yarın Cumhuriyeti İlan Edeceğiz.!” sözünü 28 Ekim 1923 yılında söyledi.
“Efendiler, Yarın Cumhuriyeti İlan Edeceğiz!” Nerede Söylendi?
Mustafa Kemal Atatürk “Efendiler, Yarın Cumhuriyeti İlan Edeceğiz.!” sözünü Ankara’nın Çankaya ilçesinde söyledi.
“Efendiler, Yarın Cumhuriyeti İlan Edeceğiz!” Hikayesi
Cumhuriyet ile yepyeni bir döneme girdik. Devlet kurumumuzu modernleştirdik. Ayrıca muasır medeniyetlere ulaşma gayemiz için büyük bir adım attık. Peki, bu sözün hikayesi nedir? Bu konuda Atatürk’ün “Nutuk” kitabından alıntı yapıyoruz.
“…28 Teşrinievvel [Ekim] günü geç vakitte, toplantı halinde bulunan Fırka İdare Heyeti tarafından davet olundum. Fırka İdare Heyeti Reisi Fethi Bey idi. Fethi Bey Fırka namına İdare Heyetince bir aday listesi tertip olduğundan ve bu hususta Fırka Umumi Reisi olduğum için benim de görüşümün alınması uygun görüldüğünden, toplantılarına davet ettiklerini bildirdi.
Tertip olunan listeye göz gezdirdim. Bence uygun olduğunu ve fakat bu listede isimleri mevcut olan zevatın da fikir ve rızasını almak lazım geldiğini ifade ettim. Bu teklifim münasip görüldü. Mesela, Hariciye Vekaleti için ismi söz konusu edilen Yusuf Kemal Bey’i davet ettik. Yusuf Kemal Bey, bu listeye dahil olmayacağını bildirdi. Bundan ve buna benzer bazı vaziyetlerden anladım ki, Fırka İdare Heyeti dahi kabule değer ve kati bir aday listesi tertip edememektedir.
İdare Heyeti üyelerine, icap edenlerle daha ziyade fikir alışverişinde bulunarak kati bir liste tespit etmelerini tavsiye ettikten sonra yanlarından ayrıldım. Gece olmuştu. Çankaya’ya gitmek üzere Meclis binasını terk ederken, koridorlarda beni beklemekte olan Kemalettin Sami ve Halit Paşalara tesadüf ettim. Ali Fuat Paşa Ankara’dan hareket ederken bunların Ankara’ya vardıklarını o günkü gazetede “bir uğurlama ve bir karşılaman başlığı altında okumuştum. Henüz kendileriyle görüşmemiştim. Benimle görüşmek için geç vakte kadar orada beklediklerini anlayınca, akşam yemeğine gelmelerini Müdafaai Milliye Vekili Kazım Paşa vasıtasıyla tebliğ ettim.
İsmet Paşa ile Kazım Paşa’ya ve Fethi Bey’e de Çankaya’ya benimle beraber gelmelerini söyledim. Çankaya’ya gittiğim zaman, orada beni görmek üzere gelmiş Rize Mebusu Fuat, Afyonkarahisar Mebusu Ruşen Eşref Beylere tesadüf ettim. Onları da yemeğe alıkoydum.
Nutuk’tan Alıntı Devam Ediyor…
Yemek esnasında, “Yarın cumhuriyet ilan edeceğiz!” dedim. Hazır bulunan arkadaşlar, derhal fikrime iştirak ettiler. Yemeği terk ettik. O dakikadan itibaren, hareket şekli hakkında kısa bir program tespit ettim ve arkadaşları vazifelendirdim.
Tespit ettiğim program ve verdiğim talimatın tatbikatını göreceksiniz! Efendiler, görüyorsunuz ki, cumhuriyet ilanına karar vermek için Ankara’da bulunan bütün arkadaşlarımı davete ve onlarla müzakere ve münakaşaya asla lüzum ve ihtiyaç görmedim. Çünkü, onların zaten ve tabiaten benimle bu hususta hemfikir olduklarına şüphe etmiyordum. Halbuki o esnada Ankara’da bulunmayan bazı zevat, salahiyetleri olmadığı halde, kendilerine haber verilmeden ve fikir ve rızaları alınmadan cumhuriyetin ilan edilmiş olmasını gücenme ve ayrılma vesilesi saydılar…”
Yorum ekle