Dede Korkut’u göreniniz, bileniniz var mı? Yoksa siz hala efsaneleşmiş hikayelerini, kulaktan kulağa aktarılan öğütlerini işitmediniz mi? O halde vakit kaybetmeyin. Tarihe ışık tutan, edebiyatın incisi Dede Korkut Hikayeleri nasıl birlikte inceleyelim.
Dede Korkut Kimdir?
Tarihte ve edebiyatta bu kadar sık adı geçen Dede Korkut’u tanıyor musunuz? Acaba tüm bu görkemli hikayelerin sahibi kendisi mi? Yoksa hikayelerin kahramanlarından sadece biri mi? Gelin daha yakından tanıyalım.
Dede Korkut namı diğer “Korkut Ata” yüzyıllardan bu yana Türklerin atası olarak kabul görür. Hikayeleri sanki kendisi yazmış gibi gözükse de aslında güçlü bir anlatıcıdır. Öyle ki sadece hikaye anlatmakla kalmaz engin bilgilerinden, deneyimli hayatından kesitler de sunar. Hatta dönemin koskoca hükümdarlarına bile öğütler verir.
Oğuzların kerametleriyle ünlü Korkut Atasıdır. Dış tehditlere karşı Oğuz kavmini korur, yeni doğan çocuklara isim verir, dualarıyla nefes olur. Kalbiyle görür Dede Korkut; maneviyatı yüksektir.
Dede Korkut Hikayeleri
Destandan halk hikayeciliğine geçiş olarak nitelendirilir Dede Korkut Hikayeleri. Oğuz Türklerinin Anadolu da dahil olmak üzere Azerbaycan’dan, Kazakistan’a egemenlik kurduğu dönemi anlatır. Eski Türk edebiyatının en değerli eserlerinden biridir. İçerisinde atasözü, deyim gibi pek çok sözlü kültüre ait ürünler de görmek mümkündür.
15 ile 16.YY arasında yazıya geçirildiği bilinen eserin asıl adı “Kitab-ı Dede Korkut Ala Lisan-ı Taife-i Oğuzan”dır. Toplam 12 hikaye ve bir de önsözden oluşur. İçerisinde İslamiyet öncesi döneme ait destanlar ve Oğuzların kahramanlıkları büyüleyici bir üslupla anlatılır. Sadece Türk edebiyatı değil aynı zamanda Türk tarihi için de nitelikli bir eserdir. Dönemin hükümdarlarına methiyeler, güzel sözler; tarihe ışık tutan kahramanlıklar, hikmetli sözler yer alır.
Atalardan Bize Miras
Büyüklerimizden kalan bir vazo ya da küçük bir kolye ne kadar değerlidir öyle değil mi? Baktıkça yüzümüzde bir tebessümle geçmiş günleri hatırlarız. İşte Dede Korkut Hikayeleri de atalarımızdan bizlere miras kıymetli bir eserdir.
Türk kültür ve inanışları hakkında bilgiler veren, dönemin sosyal hayatını mercek altına alan dolu dolu bir ansiklopedi gibidir. Nitekim 2018 yılında UNESCO tarafından “İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası” listesine girmeyi başardı. Nesilden nesile köprü kurmayı başaran “Dede Korkut-Korkut Ata Mirası” dilimiz yaşadığı sürece varlığını sürdürecek. Deli Dumrul’dan, Boğaç Han’a; Kanturalı’dan, Tepegöz’e nefes kesen hikayeleriyle dilden dile dolaşacak.
Dede Korkut Hikayelerinin Özellikleri
Türk edebiyatının değerli dil bilimcilerindendir Mehmet Fuat Köprülü. Tarihi ve edebiyatı harmanladığı fikirlerini süzgeçten geçirerek, dil bilgisi açısından değerli kitaplar yazar. Edebiyatımızın kült eseri Dede Korkut hakkındaki görüşlerini de şöyle dile getirir: “Bütün Türk edebiyatını terazinin bir kefesine, Dede Korkut’u ise terazinin diğer kefesine koysanız yine de Dede Korkut Hikayeleri ağır basar.“ der. Paha biçilemez olağanüstülüklerle tasarlanmış Dede Korkut Hikayelerinin özelliklerine göz atalım.
- Kahramanlık, aşk, doğa gibi konulardan meydana gelen toplam 12 hikayeden oluşur.
- 6 hikaye Almanya’nın Dresden Kütüphanesi’nde yer alırken, diğer 6 hikaye eksik nüshalarıyla birlikte Vatikan’da yer alır.
- Nazım ile nesir iç içedir. Yani düz yazı ve şiir tarzında dörtlükler bir arada yer alır.
- Azeri Türkçesi ile yazılmıştır.
- 15.YY’da yazıya aktarılmıştır.
- Eserin yazarının Dede Korkut olduğu düşünülse de yazar ismi belli değildir; anonimdir. Fakat anlatıcısı Dede Korkut olduğu için bu isimle anılır.
- Oğuz boyunun diğer boylarla olan ilişkileri, karşılıklı savaşlar ve yaşadıkları iç karışıklıklar anlatılır.
- Hikayelerde olağanüstü olayların yanı sıra gerçek hayattan da izler yer alır.
- Türklerin hayat tarzı, geleneksel öğretileri hakkında küçük detaylara yer verilir. Aynı zamanda İslam diniyle alakalı ipuçları da bulunur.
- Dede Korkut ismi hikayelerde “Dedem Korkut”, “Dede Sultan”, “Korkut Ata” şeklinde de geçer.
- Dede Korkut’un ak saçlı, bilge, tecrübeli menkıbevi atalardan olduğunu düşünüyoruz.
Azrail’e Baş Kaldıran: Deli Dumrul
Deli Dumrul’u günlük hayatta mutlaka duymuşsunuzdur. Hatta meşhur köprü hikayesini dinlemeyeniniz yoktur. Biz yine de kısaca hatırlatalım.
Vaktiyle Deli Dumrul adında akıllı mı akıllı; bir o kadar da kurnaz biri yaşarmış. Su akmayan, kuru çayın üzerine ufaktan bir köprü inşa etmiş. Köprüden geçenden bir akçe, geçmeyenden iki akçe alırmış. E size söyledik kurnaz olduğunu 🙂
Bunu işiten Tanrı, Deli Dumrul’a ceza olsun diye Azrail’i göndermiş. “Onun canını almadan gelme!” demiş. Güya yiğitlik yapan Deli Dumrul hiç durur mu? Bu sefer Azrail’e kafa tutmuş. Canını almaya gelen Azrail ile adeta kavgaya tutuşmuş. Bunun karşılığında Tanrı şart koymuş: “Deli Dumrul kendi canına karşılık bir can getirirse onu bağışlarım.” demiş.
Hemen annesi ile babasına koşmuş Deli Dumrul. Fakat ikisi de canlarını vermek istememiş. Çaresiz kalan Deli Dumrul son kez karısının yanına gitmiş. Karısı kendi canını Tanrı’ya kurban vermeyi kabul etmiş. Deli Dumrul gözü yaşlı yalvarmış: “Tanrım ya ikimizin canını da al ya ikimizi de yaşat!” Feryadını duyan Tanrı, Deli Dumrul’u affetmiş. Her ikisinin canına da 140 yıl eklemiş. Fakat annesi ile babasının canını almış. Böylece Deli Dumrul, Azrail’e baş kaldırmanın cezasını ağır ödemiş.
Şahmaran Efsanesi ve Bu Efsanenin Doğduğu Şehir: Tarsus yazımızı okumak için tıklayın.
Kiralık Araç Mı Arıyorsunuz?
Birçok farklı marka ve modeli bulabileceğiniz, Türkiye’nin 1 numaralı araç kiralama platformu Yolcu360 ile dünyanın 110 ülkesinde, 1 dakikadan kısa sürede aracınızı kiralayabilirsiniz. Ödüllü Misafir Merkezimize (0850 360 5 360) 7/24 ulaşabilirsiniz. Ayrıca mobil uygulamamızı aşağıdaki bağlantılardan indirebilirsiniz.
Yorum ekle